O único rostro que permanece inalterable na Galicia contemporánea é o de Xosé Ramón Gayoso, presentador de Luar. Os demais mudan, pérdense ou esváense. É o caso de José Ramón Gómez Besteiro, que deixou a primeira liña política durante sete anos e hai só catro meses que emerxeu para liderar a candidatura socialista á presidencia da Xunta. A súa é unha carreira contra o tempo, a desmemoria e as enquisas. Cordial no trato persoal, Besteiro é un bo imitador, o que lle confire un sentido do humor infrecuente no crispado teatriño político.
Hai nada que nos sentabamos aquí, no plató de Telemiño, pero o escenario cambiou por mor dunha campaña con presenza nacional, caso de Pedro Sánchez no seu partido.
Galicia impórtalle moitísimo ao PSOE. Estamos na semana crucial das eleccións onde todo se move porque é cando o 30% de indecisos marcan un antes e un despois co seu voto. Os socialistas temos moitísima esperanza.
Chegamos a ler que vostede espera acadar o mesmo que Illa en Cataluña.
Estiveron aquí distintos compañeiros como Illa, efectivamente, os cales poden aportar porque nós somos un partido con moitísima xente colaborando. O futuro de Galicia tamén depende desa colaboración co Goberno de España. Non hai dúbida sobre a influencia que o PSOE vai ter e iso é clave porque moitos proxectos de España e de Europa van vir a través de aí, co cal é necesario ter unha boa relación e comunicación.
Dos 43 anos que levamos co goberno da Xunta, 36 foron baixo o mandato do PP. Por que cre que iso pode cambiar agora?
Despois de 15 anos de gobernos do PP hai que facer balance… se foron bos ou malos. Galicia medra menos que o resto de España. Esa apatía, esa falta de movemento, o non facer nada, o que chaman “illa de estabilidade” para min non é bo. Perdemos 100.000 habitantes nestes últimos 15 anos, perdemos case 80.000 postos de traballo e con todo triplicamos a débeda pública. Algo se está facendo mal cando hai menos actividade económica pero tamén menos dereitos porque a sanidade pública é máis deficitaria que hai 15 anos. Hoxe non somos capaces de chamar a un centro de saúde e que nos dean cita para o día seguinte. Funciona peor porque ten menos recursos, está peor organizada e mal planificada. Nós aspiramos a unha Galicia que non perda oportunidades e xere máis riqueza e dereitos cunha maior ambición de país conectándonos con España, Europa e o resto do mundo.
Acaba de mencionar un dos temas que levan como compromiso no seu programa electoral e que ten que ver cos tempos de espera nas citas médicas. Vostede comprométese a que non pasen máis de 48 horas.
Efectivamente, 48 horas. O paquete da sanidade pública obríganos a ser rigorosos á hora de facer unha oferta electoral. A nosa primeira medida será poñer en marcha un plan de choque para recuperar especialmente a atención primaria. Hai menos centros de saúde, hai menos profesionais, hai especialidades que deberían estar presentes e non o están como a saúde mental. Temos que promover condicións laborais máis dignas. O 40% dos enfermeiros e enfermeiras están nunha situación de eventualidade practicamente. Ese plan de choque é prioritario a partir do 18F porque é o servizo público que o necesita de forma máis inmediata, pero tamén hai outros que son deficitarios, como a dependencia.
Para obter unha declaración de dependencia -o prazo máximo deberían ser 6 meses- tárdanse anos e hai persoas que falecen antes de recibir unha resposta da Administración. Se falamos das residencias da terceira idade… non se fixo ningunha pública nestes últimos anos. Todos queremos permanecer nas nosas casas e estar ben atendidos pero cando non se pode ou se está só hai que respostar de forma pública. Hai poucas residencias privadas por debaixo dos 2.500 euros ao mes e iso moita xente non o pode pagar. O ensino público tamén precisa dun impulso en infraestruturas escolares e retomar unha medida que foi fantasticamente entendida polos galegos e galegas cando Touriño estaba na Xunta: a gratuidade dos libros de ensino obrigatorio. É unha medida moi importante porque axuda ás familias a aforrar 500 euros. Imos apostar pola gratuidade das primeiras matrículas tamén nos graos universitarios e nos másters.
Falando de ofertas: cal é a do PSOE para Ourense?
Queremos salvar a diferenza entre a Galicia costeira e a interior de Lugo e Ourense potenciando a rede de infraestruturas en colaboración co Estado. Eu coñezo ben Lugo e tamén Ourense, pero basicamente as condicións son similares en tamaño, poboación, renta per cápita… por iso a reindustrialización ten unha parte tan importante no noso programa. Hai que fortalecer a rede industrial da agroindustria e potenciar o forestal. Hai que recuperar os montes galegos e transformar os produtos primarios. Ademais, a Galicia interior vai xogar un papel fundamental no reparto das mercadorías loxísticas, van ser zonas de tránsito ferroviario e por estrada, o que fará que no seu entorno se desenvolva unha industria importante.
A A-76 é unha infraestrutura vital para vertebrar a provincia de Ourense. Por que non formou parte do pacto de apoio a Pedro Sánchez?
Esa infraestrutura iníciase agora na provincia de León, por tanto a necesidade do seu comezo xa empeza agora. A súa licitación estará operativa, probablemente no mes de abril, en dous dos tres tramos que ocupan a provincia de León e despois incorporaranse a Ourense e Lugo. Eses tramos de Ponferrada licítanse por un importe próximo aos 200 millóns. Posiblemente nun ano e medio estará o inicio da licitación na provincia de Ourense tamén. É unha obra moi cara pero se non se inicia non se vai rematar, polo tanto eu teño moita esperanza posta nesa autovía que nos conecta coa meseta nunha zona complexa.
Saímos á rúa para darlle voz aos cidadáns. Unha veciña fala do cara que está a cesta da compra en relación cos salarios.
O conflito de Ucraína tensionou moito o mercado das materias primas e produciu unha alza importante no prezo dos alimentos. O último decreto ao que se opuxo o PP foi precisamente a un paquete no que se reducía o custo dos alimentos básicos. Tamén os socialistas están loitando por incrementar o SMI: nos últimos cinco anos esa suba foi de 5.600 euros ao ano, case 400 euros en 14 pagas. Sempre hai disfuncións pero o Goberno sempre estivo moi sensible e creo que Pedro Sánchez niso sempre estivo moi acertado. Con todo, a cesta da compra española é a máis baixa da UE e iso non é que sexa un alivio, pero en comparación cos países da contorna que sofren os mesmos ataques… pois eu creo que é unha cuestión a valorar.
Cataluña volve planear sobre as eleccións galegas. O domingo varios medios publicaron que o PP estudou a amnistía durante 24 horas e que Feijóo aceptaría un indulto condicionado a que Puigdemont fose xulgado en España. Feijóo negou este feito un día despois.
O sábado pasado descubríuselle o pastel a Feijóo… Tras meses con crispación co tema da amnistía e resulta que eles tamén estiveron negociando con Puigdemont. El decía “non, non, pero foi pouco tempo”… coñecéndoo se el fala de que estudaron a amnistía durante 24 horas, igual foi unha semana. O problema aí é que se houbera unha oposición moral de entrada, xa non aceptaría nin estudar o da amnistía, pero descubrímoslle o pastel e unha vez máis Feijóo está metido de cheo na mentira. É algo que terán que explicar despois de tanta crispación. Nós expomos a amnistía como un vínculo para salvar a coexistencia e a convivencia en España. Só hai que ver como está Cataluña hoxe e como estaba cando gobernaba Mariano Rajoy. Por certo, as dúas veces que se votou nun referendum ilegal foi na época do PP. Por tanto nós miramos cara o futuro e cara un ámbito de paz e convivencia, e o PP segue enlamando na mentira. Sabe por que non aceptaron a amnistía? Porque Vox non quería, se non o PP tería firmado.
A segunda pregunta cidadá refírese ás medidas de conciliación para as mulleres.
A política de conciliación é unha das nosas medidas estrela. Estas medidas ocupan o 15% das propostas incluídas nun plan de emprego que é o corpo central do noso programa. Consideramos que a máis empregos con maiores retribuicións dispárase a economía a través da reindustrialización. O peso da industria está relacionado coa industria do coñecemento, onde se incorpora un maior porcentaxe de mulleres que de homes. É dicir, se sumamos máis empregos, poderemos habilitar máis medidas para unha conciliación real con redución da xornada, apoios á conciliación e bonificacións para salvar esas políticas de conciliación. Nós destinamos un 0,15% do PIB a políticas de conciliación.
Estes días falaba de “remontada” e de que o 18F vai haber sorpresas.
Estou convencido porque o cambio xa está instalado en Galicia coa perda da maioría do PP, que é a que necesita para gobernar; pero, ademais, na incorporación dese 30% de indecisos é onde está cimentado o cambio. Vai haber sorpresas xa no momento en que o PP non repita cunha maioría absoluta, que a día de hoxe está desaparecida.
A vivenda pública semella a eterna materia pendente.
O PSOE ten a credibilidade do que fixo nos catro anos que gobernou este país. Do 2005 ao 2009 executáronse 10.561 vivendas de promoción pública e nos 15 anos posteriores o PP executou 5.000. Agora o PP promete 20.000 nos vindeiros catro anos: é un verdadeiro disparate. Nós, se pensamos na oferta de vivenda pública, faremos 10.000, porque aínda que puideramos facer máis queremos ser rigorosos cunha proposta de 2.500 vivendas/ano. Queremos marcar un reto posible que a xente entenda. Non só hai que crear este tipo de vivendas senón tamén apostar pola recuperación do patrimonio inmobiliario en clave de accesibilidade e eficiencia enerxética. Isto vai incorporar un paque maior de vivendas para os mozos e tamén para os maiores ao facer accesibles as vivendas.
Segundo as enquisas, o grao de coñecemento de Besteiro é moi inferior ao de Rueda e Pontón. Chegou tarde á primeira liña política?
Non vou cuestionar iso, é certo. Volvín á primeira liña política hai catro meses como quen di, despois do verán. O que debe equilibrar esa situación é a potencia do proxecto político que representa o PSdeG. Rueda e Pontón levan no Parlamento vinte anos, un no goberno e a outra na oposición. A xente pode estar familiarizada con esa situación, pero eu estou facendo fincapé no equipo de homes e mulleres que van nas candidaturas e, sobre todo, nunha cuestión que boto en falta nos outros partidos: a falta de ambición. Nós centramos a nosa opción política na reindustrialización de Galicia e na prosperidade. A economía ocupa gran parte do noso proxecto porque garante que vivamos mellor e que poidamos dotar economicamente eses dereitos que sufriron tantos recortes. Se non hai prosperidade non hai capacidade para nutrir os dereitos públicos. Pero sobre todo a ambición de país: eu bótoa en falta no PP e tamén no BNG, falo desa Galicia cara afora que ten que estar conectada con España e con Europa. Necesitamos conectarnos porque hai moitísimas oportunidades e Galicia non pode perder máis das que leva perdido. Unha mirada cara afora sen complexos é o que boto en falta na política galega. Menos complexos e máis actividade.
Pedirá máis competencias se é presidente?
Totalmente. Mentres outros partidos falan de enfrontarse a Madrid, eu quero traer as mans cheas para Galicia. E para vir coas mans cheas hai que crer nun país e nas súas oportunidades.
Cantas competencias?
Moitas. As competencias do autogoberno nestes últimos quince anos foron cero. Isto nunca pasou nin con Fraga nin con Touriño. O autogoberno minguou en Galicia como minguou a economía, o país e a súa poboación. Hai comunidades que non son nacionalidades históricas coma nós que teñen máis competencias ca nós. Por exemplo, Valencia. Por exemplo, a lei do litoral. Vendéronnos que esta lei ía solucionar os problemas do litoral e non pode ser aplicada porque non ten sentido. Cando ti reclamas unha competencia o que tes que facer é abrir a mesa de negociación de transferencias co goberno e discutir aí as que ti pretendes atraer e completar. Eu comprométome, no caso do litoral, a convocar esa mesa no mes de abril deste ano e a conseguir a transferencia completa sobre o litoral no mes de xuño deste ano.
Vostede ten sona de bo imitador. A que político imitaría se fose presidente da Xunta?
A Pedro Sánchez. Fíxese na capacidade que ten para atraer fondos para España, en como inflúe en Europa con políticas que nos benefician aos españois e aos galegos, fíxese no seu peso internacional e na capacidade para non fuxir dos problemas, que é ao que estamos acostumados aquí en Galicia, a fuxir dos problemas e botarlle as culpas aos demais. El enfronta os problemas e en moitos casos resólveos con decisión e traballo. Ese é o político a imitar. Pero os imitadores somos persoas moi pouco envidiosas, desfrutamos coas mellores imitacións e na política tamén ten que funcionar iso. Non ser envidiosos e ser máis ambiciosos.