O sábado da semana pasada, Benito -chamémoslle así- asistiu ó evento coma un máis, debaténdose entre o anonimato da súa apócrifa e non contada historia e da memoria real e colectiva que as autoridades estaban dando a coñecer no titulado "Museo da emigración a Guinea" que o Concello de Quintela de Leirado acaba de abrir na capitalidade do municipio, fronte á impoñente mole pétrea do Penagache, un fito omnipresente que, cando era novo, viña a simbolizar o muro natural que ó mesmo tempo que -en forma de contrabando- lles fornecía o pan, tamén os mantiña separados do mundo.

Con case 88 anos por riba do lombo e máis de media vida cruzando o atlántico, no momento no que a catedrática -Carmen Güerri (el non alcanzou a entender ben o apelido)- subiu ó estrado e comezou a falar do amor que seguía profesándolle á Guinea que a vira nacer, de súpeto, coa mesma intensidade telúrica coa que a auga baixa a cachón pola corga do Salto do Gato, os recordos comezaron a baterlle na memoria ata mancalo nos miolos.

Entón, abandonou mentalmente a sala e, coma se fose engulido nun remuíño arredor de si, díxome que se estaba a ver na casa matriarcal da Mourisca e no día de San Xoán de 1953, cuns lustrosos vinte anos no peito e de regreso do monte coa facenda.

A emigración non formaba parte do seu proxecto de vida. Pero unha inoportuna citación para ir ó cuartel de Xacebás e a noticia da morte do "Señor Eloy" en Vigo, mudárono todo nun alustro.

Pensando que a citación tiña algo que ver coa última redada feita na Portela do Pau, a carón do marco 21, argüíu como desculpa a de asistir ó funeral do señor Eloy (nacido na súa aldea, era o dono dunha das fincas de cacao máis importantes de Fernando Poo), botou man do dos aforros e sen mirar atrás, tomou camiño da estación de Frieira.

Atrás quedaban os pais, atrás quedaba Pilar e nela a ferida aberta dunha promesa non cumprida.

A emigración non formaba parte do seu proxecto de vida, pero tres meses despois xa andaba por Basilé, na finca dos herdeiros de -alí era don- Eloy Estrada, acostumando o oído a un horroroso castelán que lle chamaban "pichinglis", a cabeza ó "salacot" e o resto do corpo ós insoportables mosquitos e ós sudorosos ritmos da selva, pero cun contrato no peto (de dous anos de duración e seis meses de permiso), de oficial de segunda e un salario mensual de seis mil pesetas.

Loxicamente non lle resultou difícil acostumarse á colonia, pois, tanto para ben como para mal (dous irmáns de Pilar ameazárono de morte), aquilo era coma vivir en Quintela de Leirado.

Había que traballar -a miúdo de sol a sol-, era certo, pero todo quedaba compensado coas noites sabatinas nas tabernas de Santa Isabel e mesmo co movemento narcotizante das mozas "fang" ó son da percusión, dando conta das danzas tribais que con frecuencia tiñan lugar na plantación.

"Quen diga que non caeu na tentación, que tire a primeira pedra", dixo pola calada, mentres finalizaban os discursos e unha sucesión de fotogramas lle permitían ver pasar tres lustros nun salouco.

Xa era marzo de 1969 e o que lle puxo punto final á historia "foi aquel cabrón do Macías, que me obrigou -sen mirar atrás- a tomar o camiño de Caracas".

Atrás quedou, pois, a semente dun amor que sería imposible alén das costas de Santa Isabel e con ela, unha pregunta que nunca se atreveu a responder por medo a que poidese ser certa.

Agora, con 88 anos e sen ninguén a quen renderlle contas, gustaríalle saber... Pero agora -susurroume ó oído- é xa imposible.n