"Isto é moi grande, é unha homenaxe aos emigrantes que invertían en educación e non en moteis, un caso moi especial e do que nos sentimos moi orgullosos", señalaba ayer uno de los asistentes a la celebración del centenario de la Sociedad Cultural La Carballeira (Nogueira de Ramuín) y sus contornos en Buenos Aires a las puertas de la antigua escuela.
Un centenar de vecinos de la parroquia de San Xosé de Carballeira se congregó en la Asociación de Veciños A Tarazana para honrar a los emigrantes de la aldea que desde Argentina y luchando contra propios y extraños lograron levantar un colegio en plena Guerra Civil, una de las 14 escuelas que fueron construidas con dinero de los "indianos" en toda la provincia.
El alcalde de Nogueira, César Parente, y el primer presidente de A Tarazana, Celso Barreiros, descubrieron una placa conmemorativa de los miembros de esta sociedad, que a través de bailes, recaudaciones solidarias, comidas e iniciativas solidarias consiguieron en la primera mitad del siglo XX reunir las más de 30.000 pesetas utilizadas para costear las obras de este recinto educativo, en la Transición reconvertido a teleclub y desde los años 90, sede de la asociación vecinal.
"Nogueira precisaba 24 escolas e daquela e só había 13, en toda a provincia de Ourense só Viana do Bolo precisaba máis. Os emigrantes lían os periódicos e déronse conta das necesidades, e recadaron diñeiro a través de moitas actividades. Esta parroquia tiña na Arxentina a súa propia sociedade cultural, á parte da Unión Orensana de toda a provincia. Demóstrase que non eran catro gatos e que era xente comprometida que quería traer modernidade e cultura á súa terra de orixe", explicaba el investigador Juanjo Rodicio.
Los vecinos compartieron anécdotas de la escuela, "os vareazos " de Don Manolo o las "tiradas de orellas" de la maestra doña Fina. "Pola mañá escribíamos no pizarrín e o bolígrafo só se usaba polas tardes. Aínda recordamos cando trouxo un rapaz un bolígrafo de catro cores, era o 'novamás", recordaba Juan Marcos, uno de los miembros de A Tarazana.
"Houbo sabotaxes porque querían unha escola laica"
Celso Barreiros fue el primer presidente de A Tarazana y uno de los grandes conocedores de la historia de la emigración de A Carballeira : "O 22 de outubro de 1917 fundouse a Sociedade Cultural da Carballeira, creada polos nosos antergos na Arxentina, que non olvidaban a súa terra. O fundador máis activo foi Claudio Fregán (o Carrumba). Cando chegou alí foi taxista e en moi pouco tempo chegou a ser representante da Ford. Tamén hai que sinalar a José Barreiros de Vilanova, Serafín Pérez e Narcisa Rodríguez, ou Casmiro Pereira. Son só algúns dos que había. Xuntaron 30.000 pesetas para facer a escola e encargaron ao canteiro José de Casares para facer a obra, que comezou no 1922, no reinado de Alfonso XII. Usáronse uns penedos que había nos Trintaportelos. A historia tivo tintes tráxicos, pois unha desas pedras matou o Luís de Covelas, e algúns dos nosos maiores aínda saben onde está esa pedra hoxe. Os inicios foron complicados, porque os emigrantes querían que a escola fose laica e o párroco e algúns veciños fixeran algunhas sabotaxes. Así, a obra non se inaugurou ata finais de 1936. E fíxoo sen o estandarte creado polos emigrantes, que hoxe preside esta escola, porque dicían que era un símbolo republicano".